Messor cephalotes

Messor cephalotes to gatunek dużej żniwiarki zamieszkujący Etiopię, Kenię i Tanzanię. Żyje na suchych terenach trawiastych. Jest to największy gatunek z rodzaju Messor. Na szczególną uwagę zasługują robotnice major osiągające około 18mm. Dla porównania królowe największej mrówki Europy – Camponotus ligniperda mają takie same rozmiary. Królowe M. cephalotes mierzą aż około 25mm. Tworzą liczne kolonie dochodzące do 10000 robotnic.

Mrówki z rodzaju Messor nazywane są żniwiarkam z uwagi na sposób odżywiania i pozyskiwania pokarmu. Żywią się one w większości lub wyłącznie nasionami, które przechowują w specjalnych komorach gniazd, zwanych spichlerzami. Większość żyje głównie na suchych obszarach południowej Europy, Afryki oraz Azji. Z Polski wykazywany był jeden gatunek z rodzaju Messor – M. structor. Były to jednak pojedyńcze okazy robotnic.

Messor cephalotes tworzą szlaki feromonowe biegnące od gniazda do źródła pokarmu. Zbieraczki podążają ścieżką, po czym odłączają się od niej i w pojedynkę szukają nasion. Gdy już je znajdą wracają do miejsca w którym odłączyły się od szlaku i nim podążają do mrowiska. Robotnice zebrane ze szlaku i przeniesione na znaczną odległość nie są w stanie znaleźć drogi powrotnej, w przeciwieństwie do robotnic zebranych poza szlakiem, które to wracają z powrotem na szlak. Tak więc na szlakach mrówki podążają za zapachem pozostawionym przez swoje siostry i po przeniesieniu prawdopodobnie szukają feromonów. Robotnice, które odłączają się od ścieżki nawigują na podstawie ich otoczenia np. położenia słońca.

Messor cechują się polietyzmem wiekowym- nowo narodzone mrówki niezależnie od rozmiaru opiekują się potomstwem lub królową. Dopiero starzejąc się zaczynają wychodzić poza gniazdo. Najstarsze osobniki wcale nie wchodzą już do gniazda, a ich jedyną rolą jest bronienie kolonii.

Mrówki mogą mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na środowisko. Przykładem tego drugiego jest działalność Messor cephalotes. Usuwają one wszelką roślinność wokół swojego gniazda, powodując powstawianie gołych okręgów o średnicy dochodzącej do 8m. Gdy kilka gniazd występuje obok siebie tworzą się wielkie płaty pozbawione traw, których powierzchnia wynosi średnio ok. 60 m². Rośliny stanowią naturalną tarczę chroniącą glebę przed erozją. W suchym terenie obszary wcześniej pozbawione roślinności wolniej zarastają. Przez mrówki żniwiarki znacznie zmniejsza się wydajność ziem. W połączeniu ze złym prowadzeniem rolnictwa przyczyniają się do utraty terenów nadających się do wypasu bydła.